Συνέντευξη με τον Χ. ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗ στο ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΑΓΟΡΑΣ Ν. ΙΩΝΙΑΣ 2000
Το παρελθόν αποτελεί –ή πρέπει να αποτελεί- γνώμονα βάσει του οποίου διαμορφώνεται το παρόν και το μέλλον ενός ανθρώπου, ενός τόπου ή και ενός ολόκληρου έθνους. Η Ν. Ιωνία δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση αυτού του κανόνα. Με σκοπό λοιπόν, να καταλάβουμε καλύτερα το παρόν μας, αλλά και να προβληματιστούμε πάνω στο κοινό μας μέλλον, οφείλουμε να γνωρίσουμε την ιστορία του τόπου μας: πώς ξεκινήσαμε, από ποια στάδια περάσαμε για να φτάσουμε μέχρι εδώ και ποιες είναι οι προοπτικές για το μέλλον. Ο κος Χάρης Σαπουντζάκης, εκπαιδευτικός, συγγραφέας, ιστορικός και τ. Δημοτικός Σύμβουλος δεν μπορεί παρά να αποτελεί μ ια από τις πιο αξιόπιστες και χρήσιμες πηγές στην αναζήτηση του παρελθόντος της πόλης μας!
Πανόραμα: κ. Σαπουντζάκη, μιλήστε μας για τη Ν. Ιωνία την εποχή της διαμόρφωσής της. Ποια ήταν τα προβλήματα που αντιμετώπιζε τότε η οικονομία της;
Χ. Σαπουντζάκης: Η πρώτη διαμόρφωση της Ν. Ιωνίας ως οικισμού και αργότερα ως Δήμου ανατρέχει στην περίοδο 1924-35. Η Ν. Ιωνία τυπικά ονομάστηκε Δήμος το 1934. Ωστόσο, αν και δεν ήταν δήμος από την αρχή, ήδη από της ιδρύσεώς του το 1923, (εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι ο θεμέλιος λίθος μπήκε τον Ιούνιο του 1923 από τον αρχηγό της επανάστασης Νικόλαο Πλαστήρα) αποτελούσε μια πολυπληθή πολιτεία. Η Ν. Ιωνία, δηλ. δεν πέρασε τα στάδια ενός οικισμού, που άρχικά έγινε χωριό, στη συνέχεια κωμόπολη και ύστερα πόλη. Αν ανατρέξουμε σε στατιστικές που έγιναν το 1928, λίγο μετά την ίδρυση, ήδη η Ν. Ιωνία είχε 20.000 κατοίκους. Αυτό καθεαυτό το γεγονός έχει μέσα του μια παθογένεια: Ξαφνικά σε ένα χώρο εντελώς ακατάλληλο (μολονότι τότε στους πρόσφυγες φάνταζε ως Γη της Επαγγελίας) εγκαταστάθηκαν χιλιάδες κυνηγημένοι πρόσφυγες. Τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες στους πρόχειρους καταυλισμούς τους ήταν τεράστια: Αρχικά έναν σε σκηνές, είχαν να αντιμετωπίσουν την ελονοσία και τη φυματίωση που εξαιτίας των ελών που υπήρχαν στην περιοχή βρίσκονταν σε μεγάλη έξαρση και τους έλειπαν τα απαραίτητα μέσα συγκοινωνίας. Το βασικότερο μέσο εκείνης της εποχής ήταν το ατμήλατο τρένο που έφτανε ως την Κηφισιά. Μη όντως, λοιπόν, η Ν. Ιωνία από εκείνη την εποχή ένας μικρός συνοικισμός αλλά μια ολόκληρη πολιτεία, αντιμετώπιζε πολλά και πιεστικά προβλήματα.
Σταδιακά, με δάνεια που πήρε η κυβέρνηση από την Εταιρεία αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.) άρχισαν να αναγείρονται προσφυγικές κατοικίες, με ταχύτατο μεν ρυθμό, αλλά χωρίς ιδιαίτερο σχεδιασμό και ρυμοτομία, γι’ αυτό και η Ν. Ιωνία είναι πολύ άναρχα οικοδομημένη. Τη δεκαετία,λοιπόν, αυτή είχαμε ταχύτατη εγκατάσταση των προσφύγων έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν τα καθημερινά τους προβλήματα. Προέρχονταν, δηλ. από πολιτείες της Ανατολής όπου η βασική απασχόληση των Ελλήνων δεν ήταν η γεωργία ή η κτηνοτροφία ή ή αλιεία αλλά το εμπόριο, η βιοτεχνία αλλά και η βιομηχανία στην αρχική της μορφή. Με την εγκατάστασή τους, λοιπόν, οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν με την ταπητουργία και την κλωστοϋφαντουργία, συνεχίζοντας έτσι την μακραίωνα παράδοση που υπήρχε στην πατρίδα τους τη Σπάρτη της Μ. Ασίας. Μάλιστα η απασχόλησή τους δεν περιοριζόταν στις οικοτεχνίες, αλλά με δάνεια που πήραν δημιούργησαν βιοτεχνίες και βιομηχανίες παραγωγής χαλιών, υφασμάτων και νημάτων. Από την περίοδο αυτή ως το 1935, η Ν. Ιωνία έχει να παρουσιάσει μια ραγδαία ανάπτυξη της κλωστοϋφαντουργίας και της ταπητουργίας, στην οποία, βεβαίως, συνέβαλαν και τα φθηνά μεροκάματα. Έτσι, η νεοσύστατη Ν. Ιωνία βρήκε τη δυνατότητα να στεριώσει και να αναπτυχθεί. Μετά τα πρώτα δύσκολα χρόνια αντιμωπίστηκαν και άλλα προβλήματα όπως της υγείας με την ίδρυση γύρω στα 1930 του νοσοκομείου της Αγ. Όλγας και τη βελτίωση της περίθαλψης που τα πρώτα χρόνια βρισκόταν σε άθλια επίπεδα. Βλέπουμε, βέβαια, αδυναμία να έχουμε την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση, καθώς σχολεία δεν υπάρχουν, αλλά σταδιακά δημιουργούνται, ενώ είναι αξιοσημείωτη η έφεση των προσφύγων να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Το αποτέλεσμα ήταν να γεμίσει η πολιτεία πολύ γρήγορα με σχολιαρόπαιδα και δασκάλους, γεγονός που υποδηλώνει τη γενικότερη πρόοδο. Η συγκοινωνία βελτιώνεται, τα έλη σκεπάζονται (για την καταπολέμηση της ελονοσίας φυτεύτηκαν αφειδώς ευκάλυπτοι, οι οποίοι και τώρα κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην περιοχή της Ν. Ιωνίας). Αυτά είναι τα προβλήματα που είχε αρχίσει ήδη να αντιμετωπίζει η Ν. Ιωνία όταν το 1934 ονομάστηκε Δήμος.
Πανόραμα: Ποιες ήταν οι περίοδοι-σταθμοί που σφράγισαν την οικονοική πορεία της Ν. Ιωνίας;
Χ. Σαπουντζάκης: Η πρώτη περίοδος σταθμός οριοθετείται μεταξύ 1930-40 οπότε είχε αναπτυχθεί ραγδαία η κλωστοϋφαντουργία και η ταπητουργία. Ήταν μια περίοδος που προοιώνιζε εξαιρετική ακμή αν δεν είχαμε αφενός τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, που ανέτρεψε τα πάντα, και αφετέρου την κάθετη υποτίμηση της αξίας των χειροποίητων χαλιών διότι ανοίχθηκαν πάρα πολύ μεγάλες αγορές. Εκεί, δηλ. που κάναμε εξαγωγές και είχαμε μεγάλα κέρδη, δημιουργούνται βιομηχανίες που κάνουν χαλιά, με αποτέλεσμα στα τέλη του 1930, η ταπητουργία να παρακμάζει. Η κλωστοϋφαντουργία, ωστόσο, άντεχε ακόμη, καθώς εκτός από τις βιοτεχνίες υπήρχαν και πολλές μικρές οικοτεχνίες. Ο Λεωνίδας Δαούτης –ένας εκ των ανθρώπων που ασχολήθηκαν με την κλωστοϋφαντουργία εκείνα τα χρόνια- έλεγε χαρακτηριστικά ότι για κάποιον που διέσχιζε τη Ν. Ιωνία απ’ άκρη ως άκρη έμενε στ’ αυτιά του συνεχώς ο ήχος των αργαλειών. Δεν ήταν δυνατόν να προχωράς και ο ήχος αυτός να σταματήσει, καθώς σε κάθε σπίτι υπήρχαν τότε ένας ή δυο αργαλειοί. Έτσι, η κλωστοϋφαντουργία δεν έσβησε αλλά αναζωπηρώθηκε μετά τον πόλεμο.
Η δεύτερη περίοδος-σταθμός είναι μεταξύ 1945-55, οπότε έχουμε σχεδόν εξαφάνιση της ταπητουργίας και άνθιση της κλωστοϋφαντουργίας. Όμως, προς το τέλος αυτής της περιόδου, η κλωστοϋφαντουργία αρχίζει να πέφτει κατακόρυφα καθώς οι διεθνείς αγορές είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές με αποτέλεσμα τα Ελληνικά προϊόντα να υποχωρούν. Έτσι, η Ν. Ιωνία, που τότε στηριζόταν σχεδόν αποκλειστικά στην κλωστοϋφαντουργία δέχτηκε ισχυρό ράπισμα.
Η τρίτη περίοδος-σταθμός είναι το 1955-65, οπότε συντελείται στη Ν. Ιωνία δραματική πληθυσμιακή ανάπτυξη εξαιτίας της εσωτερικής μετανάστευσης που προκλήθηκε από τον εμφύλιο πόλεμο. Η Ν. Ιωνία επειδή είχε διαδοθεί ότι μπορούσε να απορροφήσει εργάτες, είδε τον πληθυσμό της να υπερδιπλασιάζεται μέσα σε μια δεκαετία, με αποτέλεσμα το 1961 να μετράμε 60.000 κατοίκους. Η παλιά προσφυγούπολη με την αμεσότητα και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων άρχισε ξαφνικά να αλοιώνεται και να μετατρέπεται σε μια απρόσωπη πολιτεία.
Κατά την τέταρτη περίοδο-σταθμό, δηλαδή μεταξύ 1965-80 συμβαίνουν τρία ταυτόχρονα πράγματα:
Πτώση έως εξαφάνιση της κλωστοϋφαντουργίας.
Αντίρροπη ανάπτυξη της τοπικής αγοράςς, δηλ. όταν εξαφανίζεται σχεδόν η απασχόληση στα εργοστάσια αυξάνεται η απασχόληση στα εμπορικά καταστήματα, ενώ τα μαγαζιά φυτρώνουν σα μανιτάρια σε όλη την έκταση της Ν. Ιωνίας, αλλά κυρίως στο λεγόμενο ιστορικό της κέντρο. Δημιουργείται, έτσι, υπερκορεσμός στα καταστήματα ενώ υπολογίζεται ότι η Ν. Ιωνία έχει σήμερα 6.000 αγαζιά.
Αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος με την μέθοδο της αντιπαροχής. Το μεγαλύτερο έγκλημα σε βάρος της Ν. Ιωνίας έγινε την περίοδο αυτή, όταν με τη μέθοδο της αντιπαροχής, μικρά οικόπεδα μετατράπηκαν σε πολυκατοικίες με αποτέλεσμα η Ν. Ιωνία να χάσει κάθε ελπίδα. Οι ελεύθεροι χώροι είναι ελάχιστοι και η Ν. Ιωνία ασφυκτιά.
Σήμερα, επικρατούν –για να χρησιμοποιήσω όρο του χρηματιστηρίου- σταθεροποιητικές τάσεις. Γίνεται προσπάθεια να βοηθηθεί η κλωστοϋφαντουργία που δείχνει να βελτιώνεται ελαφρώς. Τα καταστήματα δεν μειώνονται, αλλά προσφέρουν απασχόληση. Η αντιπαροχή δεν μειώνεται, αλλά φρενάρεται κάπως όταν το δημοτικό συμβούλιο –επί Μπουρδούκου- ψηφίζει μείωση του συντελεστή δόμησης από 2,6 σε 2.
Πανόραμα: Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει σήμερα η Ν. Ιωνία;
Χ. Σαπουντζάκης: Από το 1980 μέχρι σήμερα το μείζον πρόβλημα στη Ν. Ιωνία είναι η ανεργία. Το ποσοστό των νέων ανέργων και κυρίως των γυναικών υπερβαίνει το 15% εξαιτίας του ότι είχαμε διπλασιασμό του πληθυσμού πριν από λίγα χρόνια και σχεδόν εξαφάνιση της κλωστοϋφαντουργίας που κάποτε έδινε λύση σε χιλιάδες οικογένειες. Δεν είμαι, βέβαια, οικονομολόγος, αλλά από τα στοιχεία που έχω συλλέξει μέσα από την έρευνα είναι φανερό ότι η ανεργία αποτελεί σήμερα το σπουδαιότερο πρόβλημα της Ν. Ιωνίας. Η εμπορική αγορά της Ν. Ιωνίας ακμάζει, βέβαια, αλλά φτάνει στα όριά της και δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει μόνη της το πρόβλημα της ανεργίας. Γι’ αυτό βλεπουμε ότι ο πληθυσμός είναι στάσιμος και οι προοπτικές λένε ότι κάθε χρόνο θα μειώνεται. Αυτό κανείς μπορεί να το δει δια γυμνού οφθαλμού στα σχολεία της Ν. Ιωνίας, όπου σχεδόν ένα δημοτικό κάθε χρόνο κλείνει, ενώ η δυσοίωνη αυτή εξέλιξη επεκτείνεται και στα Γυνάσια. Βλέπουμε, λοιπόν, το μαθητικό δυναμικό να καταγράφει φθίνουσα πορεία. Ένα άλλο πρόβλημα της πόλης που πρέπει εμφατικά να τονισθεί είναι το κυκλοφοριακό. Η Ν. Ιωνία κυριολεκτικά έχει πάθει ασφυξία τρίτου βαθμού. Ορισμένες ώρες και μέρες και ιδιαίτερα την Παρασκευή είναι αδύνατο να κυκλοφορήσει κανείς. Σε αυτό συμβάλλουν η όχι εξαιρετική ρυμοτομία, αλλά και η συνήθεια ορισμένων συμπολιτών να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους μέσα στην πόλη και να μετακινούνται με τον ηλεκτρικό.
Πανόραμα: Τι προμηνύει το 2000 για τη Ν. Ιωνία; Πώς φαντάζεστε το μέλλον;
Χ. Σαπουντζάκης: Το 2000 η Ν. Ιωνία είναι μια πολιτεία που ξύνει τις πληγές της μέσα από την ιστορία της. Ψάχνει να βρει μια προσωπικότητα χαμένη, δεν είναι πια η προσφυγούπολη των πρώτων 20 χρόνων. Είναι ένα συνοθύλευμα καλών και κακών προθέσεων, αναποτελεσματικών πρωτοβουλιών που παίρνονται από διάφορους φορείς και δεν ολοκληρώνονται, αφήνοντας έτσι μια πικρή γεύση στο στόμα. Ο χαρακτήρας της έχει αλλοιωθεί με αποτέλεσμα να υπάρχει ένας συγκερασμός παλιού και νέου και μια απρόσωπη διάσταση της πόλης, η οποία με βρίσκει αντίθετο. Δεν υπάρχει πλέον επαφή ανάμεσα στους ανθρώπους με τον τρόπο που υπήρχε κάποτε. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Ν. Ιωνία δεν υπάρχει νυχτερινή ζωή, παρόλο που όλη την ημέρα, όσο είναι ανοιχτά τα μαγαζιά, η πόλη σφύζει από ζωή. Ούτε ένας κινηματογράφος δεν υπάρχει στην Ν. Ιωνία. Ωστόσο, δεν μπορώ να είμαι άδικος. Κατά καιρούς γίνονται προσπάθειες από δημάρχους, δημοτικά συμβούλια και άλλους φορείς. ΟΙ δυσκολίες πάντως είναι πολλές. Το μέλλον το βλέπω δυσοίωνο ως ζοφερό, εκτός αν παρθούν δραματικά μέτρα. Πρέπει να κρατηθούν πάση θυσία όλοι οι ελεύθεροι χώροι και ει δυνατόν να απαλλοτριωθούν και αλλοι. Πρέπει, επίσης, να βρεθεί τρόπος απασχόλησης των ανέργων. Αυτά, βέβαια, είναι θέματα της Πολιτείας και όχι του Δήμου. Η πόλη οφείλει να αναδείξει τον χαρακτήρα της με κοινές και συντονισμένες προσπάθειες έτσι ώστε να σταματήσει ο κατήφορος. Ωστόσο, δεν κηρύσσω την πόλη μου σε δημοπρασία. Αγωνίζομαι και θα αγωνίζομαι –εγώ κι όσοι οιράζονται μ’ εμένα τις ίδιες απόψεις- για το καλύτερο δυνατό. Δεν μπορώ, όμως να πω ότι είμαι αισιόδοξος. Δεν ξέρω κατά πόσο τα νέα παιδιά έχουν τη διάθεση να παλέψουν γι’ αυτόν τον τόπο. Ένα τόπο με αξία, πρόσωπα και ιστορία.
Εύα Σεϊντή
