Τοπική Αυτοδιοίκηση ή «άλλο δεν κάνω απ’ το να περιμένω…»
Πρώτα ήρθε ο «Καποδίστριας» να διαχειριστεί τον πολυκερματισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Μετά ο «Καλλικράτης» που δεν πέτυχε να βελτιώσει τους ΟΤΑ, ελλείψει οικονομικής και επιχειρησιακής στήριξης στους δήμους και τις περιφέρειες. Και εσχάτως ο «Κλεισθένης», που δεν φαίνεται να αναγνωρίζει εν τοις πράγμασι τις ανάγκες της Αυτοδιοίκησης. Σαν να μην πρόκειται για το βασικό αναπτυξιακό πυλώνα της χώρας και ρυθμιστή της καθημερινότητας των πολιτών. Δηλαδή όλων ημών.
Δεν αρκεί που οι δήμοι και οι περιφέρειες καλούνται διαχρονικά να υπερκεράσουν ζητήματα, όπως η υποχρηματοδότηση, η γραφειοκρατία, η έλλειψη προσωπικού και η διασταύρωση αρμοδιοτήτων. Δεν αρκεί που τόση παρωχημένη συγκεντρωτική δομή έχει πάγια οδηγήσει την Αυτοδιοίκηση στην ύφεση: δεν υπάρχει πουθενά στην Ευρώπη, στην κεντρική, βόρεια, δυτική και μεσογειακή, το φαινόμενο μιας τόσο απαξιωμένης Αυτοδιοίκησης. Δεν μπορεί ο μέσος όρος κονδυλίων που διαχειρίζεται η Αυτοδιοίκηση στην Ευρώπη να είναι 11,5% του ΑΕΠ και στην Ελλάδα των Μνημονίων μόλις 2%. Η μέχρι σήμερα εμπειρία καταδεικνύει μάλιστα ότι η λειτουργία των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων όχι μόνο δε δημιουργεί αισιοδοξία για την επίτευξη στοιχειωδώς ικανοποιητικών συνθέσεων. Χειρότερα, η εφαρμογή της απλής αναλογικής πυροδοτεί ένα περιβάλλον περιπλοκής για τη λειτουργία τους από 1ης Σεπτεμβρίου.
Η μεταρρύθμιση του «Κλεισθένη» (ν. 4555/2018) δεν επιλύει τις παθογένειες της Αυτοδιοίκησης, αλλά προχωρά σε ακόμη μεγαλύτερη απορρύθμιση και αποδιοργάνωσή της. Άλλωστε, π.χ. το φαινόμενο της εκλογής δημάρχων και δημοτικών αρχών μειοψηφίας στο σύνολο της επικράτειας, δεν παραβιάζει στην πράξη την ίδια την αρχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας; Όταν στο 70% των δήμων οι εκλεγμένοι δήμαρχοι δε διαθέτουν την πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο, ενώ στο 20%, ο δήμαρχος που εξελέγη έχει λιγότερους δημοτικούς συμβούλους από τον αποτυχόντα να εκλεγεί, μιλάμε για κανονική θεσμική στρέβλωση. Η εξόφθαλμη διάσταση μεταξύ δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων, δύο άμεσα εκλεγμένων και δημοκρατικά νομιμοποιημένων οργάνων, λόγω δυσκολίας στη λήψη ουσιωδών αποφάσεων, θα επηρεάσει την καθαυτή λειτουργία των ΟΤΑ: στην καθαριότητα, στους παιδικούς σταθμούς, στα ΚΑΠΗ, στο πράσινο, στις υπηρεσίες αθροιστικά. Άρα, εκτός από τον ορατό κίνδυνο της «ακυβερνησίας», η πιθανότητα τα αυριανά δημοτικά/περιφερειακά συμβούλια να εξελιχθούν σε χώρους «συναλλαγής» είναι αυξημένη, με δεδομένες τις σημαντικές δυσλειτουργίες του «Κλεισθένη».
Βέβαια, τα όποια προβλήματα εκσυγχρονισμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν θα επιλυθούν μόνο με αλλαγές στις πολιτικές και οργανωτικές δομές, αν προηγουμένως δεν ξεκαθαριστούν οι αρμοδιότητες μεταξύ των διακριτών επιπέδων εξουσίας και των τριών εμπλεκομένων -κράτους, περιφέρειας, δήμων. Απαιτείται αναδιάρθρωση ολόκληρου του διοικητικού συστήματος και προπάντων υπό τον όρο διαβούλευσης με τους ΟΤΑ, με εξισορρόπηση κανόνων. Οι δήμοι και οι περιφέρειες μπορεί να αποτελέσουν μοχλούς ώθησης της τοπικής οικονομίας, της εξωστρέφειας, της πράσινης οικονομίας αλλά και πόλους για την επίτευξη κοινωνικής συνοχής. Με το άρωμα των εκλογών να αιωρείται ακόμα στην ατμόσφαιρα, τα νέα δημοτικά/περιφερειακά συμβούλια καλούνται να ανακαλύψουν λύσεις, χωρίς μαγικά λυχνάρια και με τους πολίτες να μην αντέχουν άλλες περιπέτειες και διχαστικούς λόγους.
Ας θυμόμαστε επίσης ότι οι ΟΤΑ είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, όχι αρένες επίδειξης ισχύος. Δημοκρατία συνεπώς μπορεί να υπάρξει εκεί που υπάρχει κυβερνησιμότητα και πολιτική σταθερότητα, πρωτίστως αποτελεσματική διοίκηση. Χωρίς απαξιωμένους δημάρχους/περιφερειάρχες και κατακερματισμένα συμβούλια, χωρίς εκφυλισμένα πρόσωπα και ξεπεσμένους θεσμούς. Με πολιτική πραγματικής αποκέντρωσης, αποφάσεων και πόρων. Πόσο ακόμα μένει να περιμένουμε έως ότου η Αυτοδιοίκηση κατακτήσει αυτόνομο ρόλο διαμόρφωσης της καθημερινής πολιτικής και των προτεραιοτήτων στο χώρο ευθύνης της;
Βασιλική Μελέτη
Οικονομολόγος, Msc Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης
