ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΤΗΚΕ Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ: «ΠΡΟΥΣΟΣ: ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΑ. ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΑΘΙΔΕΙΟ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ»
Το απόγευμα της Δευτέρας (6/5), στην αίθουσα εκδηλώσεων της Κεντρικής Υπηρεσίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.), πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της σημαντικής Φωτογραφικής Έκθεσης, με τίτλο: «Προυσός: άνθρωποι και βιβλία. Σελίδες από την Αγαθίδειο Βιβλιοθήκη.», που διοργανώνει ο πολιτιστικός φορέας «Ελληνικό Σχολείο Προυσού», με τη στήριξη της Τοπικής Κοινότητας Προυσού, του Δήμου Καρπενησίου και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
Την εκδήλωση προλόγισε η Διευθύντρια της Κεντρικής Υπηρεσίας των Γ.Α.Κ. κ. Μαριέττα Μινώτου, στη συνέχεια ο Φιλόλογος-Παλαιογράφος, Προϊστάμενος του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας κ. Αγαμέμνων Τσελίκας ανέγνωσε χαιρετισμό του Δημάρχου Καρπενησίου κ. Νίκου Σουλιώτη και αμέσως μετά χαιρετισμό απεύθυνε και η κ. Γεωργία Ρουμπέα, Διευθύντρια του 1ου Προτύπου Γυμνασίου των Αναβρύτων.
Ο κ. ΤΣΕΛΙΚΑΣ
Κατόπιν, τον λόγο έλαβε ο κ. Αγαμέμνων Τσελίκας, λέγοντας πως: «Κυρίες και κύριοι, εκ μέρους του Ελληνικού Σχολείου Προυσού, μιας πολιτιστικής πρωτοβουλίας που ήδη η ιστορικός κ. Λεωνή Θανασούλα έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια και στον Προυσού και εδώ, αλλά και εκ μέρους μου ως μετόχου και συνοδοιπόρου στην πρωτοβουλία αυτή, σας καλωσορίζουμε στη φωτογραφική αυτή έκθεση, που αναφέρεται στην πορεία της Βιβλιοθήκης της κοινότητας του Προυσού, υπό το όνομα: «Αγαθίδειος Βιβλιοθήκη, από την ίδρυσή της ως σήμερα. Η έκθεση αυτή δεν είναι τυχαίο που παρουσιάζεται εδώ σ’ αυτόν τον χώρο. Εδώ στον χώρο των Γενικών Αρχείων του Κράτους, που προθυμότατα και ευγενέστατα προσφέρθηκε από τη διεύθυνσή τους, την οποίαν και ευχαριστούμε, χτυπάει η καρδιά της Ιστορίας της Νεότερης Ελλάδας. Δεν υπήρχε, λοιπόν, προσφορότερος και αρμοδιότερος χώρος για να μιλήσει κανείς για μια ιστορική διαδρομή, όχι μόνο προσώπων, αλλά θεσμών και ιδεών.».
Συνεχίζοντας, ο κ. Τσελίκας είπε πως: «Όλοι σας έχετε επισκεφθεί βιβλιοθήκες, είτε για να αναζητήσετε και να μελετήσετε κάποιο βιβλίο, κάποιο σύγγραμμα, είτε και ως απλοί επισκέπτες. Μπορεί με την πρώτη ματιά η χρήση της βιβλιοθήκης να φαίνεται κάτι τυπικό και υπηρεσιακό, για να εξυπηρετηθεί μια πρακτική ανάγκη. Πράγματι, έτσι είναι. Αν, όμως, κάποια στιγμή μείνετε μόνοι και περιφέρετε τα μάτια σας στα ράφια με τις δεκάδες εκατοντάδες βιβλία, τότε αλλάζουν τα συναισθήματά σας. Δέος; Ίσως. Είναι σαν να βρίσκεστε στο μέσον του σύμπαντος και να σας περιβάλλουν χιλιάδες αστέρια και χιλιάδες ψυχές. Τα βιβλία δεν είναι απλά υλικά αντικείμενα κατασκευασμένα από χαρτί, ντυμένα με χαρτόνι ή δέρμα ή και χωρίς τίποτα. Είναι όντα απόλυτα έμψυχα, ολοζώντανα. Μας μιλούν, μας αλλάζουν τον τρόπο της σκέψης μας και της θέασης του κόσμου και των ανθρώπων. Συζητούμε, και είτε συμφωνούμε είτε διαφωνούμε, συνδιαλεγόμαστε. Μιλάμε με τα πρόσωπα που τα έγραψαν, που έστω και να δεν τα γνωρίζουμε δημιουργείται μια σχέση και μια διάθεση, ανεξάρτητα αν αυτή είναι θετική ή αρνητική. Θα έλεγα ζούμε μαζί τους και αυτά ζούνε μαζί μας. Και εδώ είναι η τεράστια διαφορά μας από το εντελώς άψυχο και άψαυστο ηλεκτρονικό βιβλίο. Με αυτό το πνεύμα και το νόημα η κ. Λεωνή Θανασούλα αντιμετώπισε τη μικρή μεν θα έλεγα και άσημη βιβλιοθήκη του χωριού της, αλλά με την αγάπη της και τη συνεχή επιμονή της την έκανε γνωστή και ανέδειξε τη σημασία της και για τον τόπο της, αλλά και για όλη την Ελλάδα και παραπέρα. Και ακόμη ανέδειξε ταις περιπέτειές της και την πορεία της.».
Επίσης, ο κ. Τσελίκας ανέφερε μεταξύ άλλων πως: «Ένας άνθρωπος, και αυτός σε πολλούς από μας (και σε μένα που δεν κατάγομαι από τον τόπο αυτόν) άγνωστος, γέννημα του Προυσού, διδάσκαλος ελληνοπαίδων στην Αθήνα την εποχή του Όθωνα και μετά στα ξένα, στην Αγγλία, με αγάπη για την πατρίδα του και τον πολιτισμό της, υπήρξε ο ιδρυτής της, κληροδοτώντας όλη τη βιβλιοθήκη και όχι μόνο στη γενέτειρά του, όπως θα ακούσετε σε λίγο. Το όνομα είναι Αναστάσιος Αγαθίδης. Αλλά δεν σταματούμε εδώ. Τον μορφωτικό πυρήνα που άναψε ο Αγαθίδης, και τον σπόρο που έσπειρε, τον διατήρησαν και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου, θα έλεγα και αυτοί στους πολλούς ήταν άγνωστοι, αλλά που τους διέκρινε το πάθος για τη μόρφωση των συντοπιτών τους. Γεώργιος Κυριαζής και η κόρη του Μαρία, Θεοδόσιος Παπαθέου, Νικόλαος Στεφανόπουλος.», πρόσθεσε μεταξύ άλλων πως: «Ένας φωτισμένος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, γύρω στα 1765, ο Καλλίνικος Γ΄, πολυδιαβασμένος, με τεράστια βιβλιοθήκη, έλεγε: «Ό,τι καλό έχεις, μη το κρύβεις, μη το κλείνεις μέσα σου. Μοίρασέ το στον κόσμο, είτε πολύ είναι αυτό είτε λίγο.». Αυτό σημαίνει συνείδηση κοινωνική για τη μόρφωση του κόσμου. Και αυτή τη συνείδηση η έκθεση αυτή θέλει να την προβάλει, όχι ως κάποιο επίτευγμα επιστημονικό, αλλά ως συνέχεια του πνεύματος του ιδρυτή της.» και ολοκλήρωσε λέγοντας πως: «Αν περνάτε μπροστά από την πλατεία του Προυσού, με τον θεόρατο πλάτανο, στον δρόμο που την χωρίζει από τα απέναντι σπίτια, εκεί θα δείτε την προτομή του ιδρυτή της βιβλιοθήκης. Αν ανοίξετε τα αυτιά της ψυχής σας, θα ακούσετε να σας λέει: «Εδώ είμαι, περάστε να επικοινωνήσετε με τη σοφία των αρχαίων και των νεωτέρων, και να γίνετε κοινωνοί της. Σας περιμένουν οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές της αρχαιότητας, οι νεώτεροι φιλόσοφοι και παιδαγωγοί, οι ακόμη νεώτεροι Έλληνες λογοτέχνες. Ελάτε, διαβάστε, φωτιστείτε.».».
Η κ. ΘΑΝΑΣΟΥΛΑ
Η εκδήλωση των εγκαινίων της έκθεσης συνεχίστηκε με την ομιλία της Ιστορικού, εκπαιδευτικού και μεταφράστριας, ερευνήτριας και επιμελήτριας της συγκεκριμένης έκθεσης, κ. Λεωνής Θανασούλα, η οποία, αφού είπε πως: «Εκ μέρους του Ελληνικού Σχολείου Προυσού σας καλωσορίζω στην έκθεση: «Προυσός: άνθρωποι και βιβλία. Σελίδες από την Αγαθίδειο Βιβλιοθήκη Προυσού», η οποία σήμερα έχει την αγαθή τύχη να ταξιδέψει και να φιλοξενηθεί από την κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη διεύθυνση των Γ.Α.Κ. και όλο το προσωπικό για τη στήριξη της προσπάθειάς μας. Επίσης, τον δάσκαλό μου κ. Αγαμέμνονα Τσελίκα για την ακαταπόνητη προσφορά του από το 2012 για την ανάδειξη και προστασία της βιβλιοθήκης, όπως και για την τιμή να συμμετέχει στο Ελληνικό Σχολείο Προυσού.», αναφέρθηκε στους σκοπούς και τους στόχους των δράσεων του πολιτιστικού φορέα «Ελληνικό Σχολείο Προυσού».
Στη συνέχεια, η κ. Θανασούλα είπε μεταξύ άλλων πως: «Στην έκθεση μπορεί να δει κανείς πρόσωπα να αλληλεπιδρούν, τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες να εξελίσσονται σε ένα χρονικό φάσμα σχεδόν δύο αιώνων, η ιστορία, όμως, της βιβλιοθήκης εκτείνεται τόσο στον χρόνο όσο και στον χώρο πέρα από τα συγκεκριμένα πλαίσια. Στον ελλαδικό χώρο, η γνώση μέσα από τα βιβλία και τα χειρόγραφα διατηρήθηκε στα μοναστήρια την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Ενετοκρατίας, λόγω της αδιάλειπτης λειτουργίας τους, και όχι μέσα από κοσμικούς χώρους. Οι μονές, για λειτουργικούς λόγους είχαν μια συλλογή εκκλησιαστικών βιβλίων, γραφείς και αντιγραφείς. Ανέπτυσσαν διδασκαλική και εκπαιδευτική δραστηριότητα, η οποία υπαγόρευε τη συλλογή βιβλίων. Ο Προυσός είναι ένα τέτοιο παράδειγμα και ξεχωρίζει, διότι στηρίχτηκε σε αυτή την παράδοση, την οποία με επίγνωση διατήρησε έως το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα.», κατόπιν αναφέρθηκε σε ιστορικά στοιχεία σχετικά με την ίδρυση και λειτουργία της Βιβλιοθήκης του Προυσού, η οποία ανάγεται στην περίοδο λίγο πριν από την Ελληνική Επανάσταση, καθώς και της σχεδόν παράλληλα ιδρυθείσας Σχολής Ελληνικών Γραμμάτων, κι ακόμη μνημόνευσε τους ευεργέτες της, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων πως: «Γίνεται κατανοητό ότι ο Προυσός αναπτύχθηκε μέσα από μία μακρά παράδοση στην εκπαίδευση, την οποία διατήρησε μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1970.».
Επίσης, η κ. Θανασούλα επισήμανε μεταξύ άλλων πως: «Η αρχειακή έρευνα στην Αγαθίδειο Βιβλιοθήκη, η οποία σήμερα δεν βρίσκεται σε λειτουργία, για τις ανάγκες της βιογραφίας του Αναστασίου Αγαθίδη, έφερε στο φως υλικό, το οποίο προέκυψε σταδιακά, τυχαία, κατά τη διάρκεια αναζήτησης άλλων πληροφοριών. Στην κυριολεξία κάποια πρόσωπα ήθελαν να μιλήσουν μέσα από τα λιγοστά έγγραφα και πηγές.», προσθέτοντας πως: «Η σημερινή έκθεση βιογραφεί τη βιβλιοθήκη, την αντιμετωπίζει ως πρόσωπο, καθώς είναι μέρος της ταυτότητας του Προυσού, ως κοινωνίας εγγραμμάτων, φιλομαθών και φιλοπρόοδων ανθρώπων. Για πρώτη φορά συναντώνται και συνομιλούν στον ίδιο χώρο οι άνθρωποι οι οποίοι σε ένα χρονικό φάσμα 150 ετών εργάστηκαν με τον ίδιο τρόπο για τον ίδιο σκοπό: Την πρόοδο και την ευημερία μέσα από το βιβλίο.», ενώ ολοκληρώνοντας την ομιλία της ανέφερε πως: «Είναι γνωστό πως όταν εκλείπει ο ιδρυτής μιας συλλογής ή μιας βιβλιοθήκης, η διάλυσή της είναι θέμα χρόνου όταν η διάδοχη κατάσταση δεν εμπνέεται από τα ίδια βιβλιοφιλικά συναισθήματα. Από τη στιγμή που τα βιβλία του Αγαθίδη εγκατέλειψαν το βικτωριανό σπίτι τους, είχαν και έχουν πολλές περιπέτειες μέχρι σήμερα που μας μιλούν. Η Αγαθίδειος κινδύνευσε πολλές φορές όταν υπήρξε κενό βιβλιοφίλων -αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη φράση- ή όταν οι βιβλιόφιλοι έμεναν απομονωμένοι από αυτή. Σήμερα, η Αγαθίδειος αποτελεί ένα ζωντανό κειμήλιο, ένα μικρό μουσείο. Έχουν ψηφιοποιηθεί οι τίτλοι των βιβλίων και επίκειται μία ιδιαιτέρως επιμελημένη έκδοση του καταλόγου της. Το Ελληνικό Σχολείο Προυσού γεννήθηκε στους χώρους της και ως συνεχιστής του πνεύματος του ιδρυτή της φιλοδοξεί να πραγματώσει οράματα ανθρωπισμού της κλασικής Παιδείας, υπηρετώντας την εποχή μας.».
Ο κ. ΤΣΕΛΙΚΑΣ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ
Η εκδήλωση των εγκαινίων της έκθεσης ολοκληρώθηκε με τον κ. Τσελίκα να συμπληρώνει πως: «Θα πούμε τώρα λίγα λόγια για το περιεχόμενο της βιβλιοθήκης, κυρίως αυτής του κληροδοτήματος Αγαθίδη. Αυτονόητο είναι μια συλλογή βιβλίων και μια βιβλιοθήκη να αντικατοπτρίζει την ιδιότητα και τον χαρακτήρα του δημιουργού της. Ο Αγαθίδης ήταν δάσκαλος, δάσκαλος ελληνικών για μια μικρή περίοδο στην Αθήνα και για μεγάλη, μέχρι το τέλος της ζωής του, στην Αγγλία. Φυσικό ήταν να έχει τα βιβλία-εργαλεία για το έργο που εκτελούσε. Κείμενα αρχαίων συγγραφέων, γραμματικές, συντακτικά και λεξικά, βιβλία μεθοδολογίας και παιδαγωγικής, βιβλία εγκυκλοπαιδικά, θεολογικά, ως και φυσικής ιστορίας. Βλέπουμε, λοιπόν, το εύρος των ενδιαφερόντων του, αλλά και των μαθημάτων που εκαλείτο να διδάξει ως διδάσκαλος μέσου επιπέδου τους μικρούς ελληνόπαιδες στον κλειστό κύκλο των Ελλήνων του Λονδίνου. Ιδιαίτερη εντύπωση, πάντως, προξενεί το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός βιβλίων είναι στα γερμανικά. Εγώ το αιτιολογώ από το γεγονός ότι η σπουδή των κλασικών γραμμάτων είχε περισσότερο συστηματοποιηθεί στη Γερμανία του 19ου αιώνα, όπου όχι μόνο εκεί, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, δεν νοείτο μορφωμένος άνθρωπος αν δεν γνώριζε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό των Ελλήνων. Τα γλωσσικά, όμως, ενδιαφέροντα του Αγαθίδη δεν σταματούσαν στα αρχαία ελληνικά. Συναντήσαμε κατά τη διάρκεια της καταγραφής τρεις σπάνιες γραμματικές της νέας ελληνικής, της καθομιλουμένης γλώσσας για τα γερμανικά σχολεία.», τις οποίες ανέφερε.
Η ΕΚΘΕΣΗ
Η σημαντική αυτή έκθεση, που φιλοξενείται στην Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Δάφνης 61, Ψυχικό), στο πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, θα διαρκέσει μέχρι και τις 17 Μαΐου (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Δάφνης 61, Ψυχικό), με ώρες λειτουργίας, Δευτέρα-Παρασκευή: 09:00-15:00).
Παναγιώτα Σούγια
