Συζητήσαμε με τον κ. Ξάνθο Μαϊντά για την Ποίηση, για το σπουδαίο έργο που επιτελεί το Ίδρυμα «ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ – ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ» στο οποίο υπηρετεί ως Πρόεδρος, για την εμβέλεια του έργου του που έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια της Νέας Ιωνίας...
Η Ποίηση θεωρώ ότι είναι η ανάσα της Ψυχής και οι Ποιητές αυτοί που μετουσιώνουν τον κόσμο μας σε μια στάλα δροσιάς μέσα στο καυτό καλοκαίρι. Κάπως ποιητική η εισαγωγή μου, αλλά πώς να οδηγήσεις τον αναγνώστη της εφημερίδας μας να αντιληφθεί το σπουδαίο έργο που παράγει το Ίδρυμα «ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ – ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ» όχι μόνο σε επίπεδο Ν. Ιωνίας, αλλά πολύ παραπέρα, σε όλη τη χώρα;
Ζητήσαμε από τον Πρόεδρο του Ιδρύματος, κ. Ξάνθο Μαϊντά να συζητήσουμε για το Ίδρυμα, την Ποίηση, την πόλη της Νέας Ιωνίας και πρόθυμα ανταποκρίθηκε. Στη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι μας, ακούσαμε τον κ. Μαϊντά, τον αγαπητό Ξάνθο, να μας ξεναγεί στο Ίδρυμα και τις δραστηριότητές του, απολαύσαμε τη μοναδικότητα του λόγου του, γνωρίσαμε περισσότερο την εξαίρετη προσφορά του ιδίου, των μελών του Διοικητικού συμβουλίου και όλων των εργατών της Ποίησης που προσφέρουν ανιδιοτελώς στο Ίδρυμα.
Συστάσεις
Το κοινωφελές Ίδρυμα «ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ – ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ» εγκρίθηκε το 1997. Σκοπὸς του “η μελέτη της νεοελληνικής ποίησης – και ιδιαίτερα της νεωτερικής, στην οποία ο Τάκης Σινόπουλος εθήτευσε, και ἡ σύνδεσή του με την κοινωνία”. Στεγάζεται στον Περισσό, στο σπίτι του αείμνηστου γιατρού – ποιητή Τάκη Σινόπουλου, το οποίο ευγενώς έχει παραχωρηθεί από τους κληρονόμους του (περισσότερα στο site του Ιδρύματος).
Συζητώντας
IONIANET.gr: κ. Μαϊντά ποια σχέση έχει ένα νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, όπως είναι το «Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος» με το δήμο Νέας Ιωνίας; Χρηματοδοτείστε από τον Δήμο; Τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, εκλέγονται από το δημοτικό συμβούλιο;
Ξάνθος Μαϊντάς: Πολύ ευχαρίστως να σας απαντήσω κ. Μαγκαναδέλλη, αφού προηγουμένως σας ευχαριστήσω θερμά για την πρόσκληση στην IONIANET.gr την οποία εμείς οι άνθρωποι του Iδρύματος την εκτιμούμε απεριόριστα.
Επιτρέψτε μου, πριν ξεκινήσω για το οργανωτικό μέρος του ιδρύματος, να μιλήσω λίγο για τις σχέσεις του με τους δημότες, με τον δήμο, με την πολιτεία της Ν. Ιωνίας.
Ξέρετε έχει πολύ ενδιαφέρον γιατί η Ν. Ιωνία έχει μία παλαιά ποιητική παράδοση την οποία συνεχίζει το Ίδρυμα.
Πρέπει να τονίσουμε πως η πόλη μας έχει στα 100 χρόνια ζωής της πολύ έντονη παρουσία στα ποιητικά πράγματα της Ελλάδας. Ξεχωριστό ενδιαφέρον μάλιστα έχει το γεγονός πως, με εξαίρεση την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ίσως δεν υπάρχει άλλη πόλη στην Ελλάδα που να έχει «δείξει» τόσους ποιητές πανελλήνιας ακτινοβολίας.
Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό; Στην επιρροή που άσκησαν στη σύγχρονη Ιωνία οι Μικρασιάτες πρόσφυγες και ο πολιτισμός που μετέφεραν στον Ελλαδικό χώρο;
Παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά θα μπορούσα να πω ότι ήταν ο λόγος που άρθρωσε η πόλη,οι άξιοι πρόσφυγές της, για να μπορέσει να ζήσει. Κάθε πόλη για να επιβιώσει αρθρώνει λόγο, θεσμικό λόγο σύμφυτο με την ύπαρξή της. Δεν υπάρχει πολιτεία χωρίς την άρθρωση θεσμικού λόγου. Η ποίηση είναι αναγκαίος όρος για την επιβίωση και την πρόοδο, αλλά κυρίως στην Ιωνίααυτό το στοιχείο ήταν έντονο.
Αναφέρομαι λοιπόν κύριε Μαγκαναδέλλη, στο γεγονός ότι υπήρξαν πολλοί αξιόλογοι ποιητές της πόλης της Νέας Ιωνίας. Θα αναφέρω μερικά ονόματα. Ξεκινώντας από τον γενάρχη της ποίησης στην Ιωνία μας, τον Σημηριώτη και συνεχίζοντας φυσικά με τους Δούκαρη, Σινόπουλο, Ρουμελιωτάκη, Γαλάτη, Βογιατζόγλου, Στεριάδη και όχι μόνον αυτούς. Πιστεύω πως ο λόγος που άρθρωσε η πόλη μας, αυτό ακριβώς που σας είπα, πόλη άξιων προσφύγων – λόγος θέσμισης και έκφρασης πολιτείας, ήταν κατεξοχήν ποιητικός λόγος. Παραπέμπω στα γνωστά βιβλία του συμπολίτη μας ποιητή Βάσου Βογιατζόγλου, στο τελευταίο του Χρίστου Ρουμελιωτάκη. Θυμηθείτε τον τίτλο «Χθεσινός κόσμος – Ιωνία η πόλη μας», ένα ποιητικό βιβλίο με το οποίο αποχαιρέτησε ο αείμνηστος Χρίστος την πόλη μας. Παρεμπιπτόντως ο Χρίστος ήταν ο άνθρωπος ο οποίος με σύστησε στο Ίδρυμα όπου είμαι και υπηρετώ από το 2006. Όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου είχαμε εξαιρετική σχέση μαζί του.
Επίσης, θα ήθελα να παραπέμψω στις εννέα ποιητικές συλλογές του Τάσου Γαλάτη όπου κυριαρχούν οι ανιπτόποδες και σφενδονήτες της Καλογρέζας, οι μαθητές και φοιτητές της μεταπολεμικής ζωής της πόλης μας, οι εργάτριες της Μουταλάσκης, η φτωχολογιά της εποχής εκείνης.
Άρα η ποίηση είναι και τραγούδι;
Η ποίηση θα έλεγα πως είναι κατεξοχήν τραγούδι. Τραγούδι της ψυχής, της καρδιάς και του νου. Ή αν θέλετε την πολύ εύστοχη φράση του Παλαμά «είναι ο λόγος που γίνεται τραγούδι».
Η εμβέλεια του Ιδρύματος;
Σ’ αυτό το περιβάλλον της Νέας Ιωνίας, αλλά στις σημερινές συνθήκες λαμβάνοντας υπ’ όψιν το γεγονός του σύγχρονου – για πολλούς λόγους – υποβιβασμού των ποιητικών πραγμάτων, το Ίδρυμά μας συνεχίζει ενταγμένο στην ποιητική παράδοση της πόλης, όπου οργανικά ανήκει, αλλά πλέον μετά από 24 έτη ζωής του έχει αποκτήσει πανελλήνια εμβέλεια, ώστε σήμερα να θεωρείται από τους πλέον ακμαίους και δυναμικούς ποιητικά οργανισμούς στην Ελλάδα.
Υπάρχει κάτι αντίστοιχο σε άλλους δήμους;
Υπάρχει στο Δήμο της Πάτρας το ίδρυμα «Κωστή Παλαμά», ένα ενεργό, ισχυρό, καλό ίδρυμα ποίησης,αλλά αφοσιωμένο αποκλειστικά στο έργο του Παλαμά. Άλλωστε είναι τόσο μεγάλο το έργο που καλά κάνει και είναι αφοσιωμένο σ’ αυτό. Ένα ίδρυμα όμως ανάλογο με το δικό μας, επιτρέψτε μου να πιστεύω πως είναι το μοναδικό εν Ελλάδι και από τα σημαντικότερα στην Ευρώπη.
Η σύνδεση του Ιδρύματος με την πόλη μας;
Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι το ίδρυμά μας κάνει μία πολύ έντονη προσπάθεια σύνδεσης της ποίησης με την κοινωνία. Θα ήθελα να σας πω πως αυτό αποτελεί στόχο μας, ο οποίος ορίζεται από τον ιδρυτικό μας χάρτη, δηλαδή το προεδρικό διάταγμα. Για να συνδέσουμε λοιπόν την ποίηση με την κοινωνία έχουμε δώσει έμφαση και προτεραιότητα στους συμπολίτες μας, στη Νέα Ιωνία και ιδιαίτερα στα σχολεία της πόλης μας. Οι ετήσιες ομιλίες μας είναι ανοιχτές σε όλους, οι ποιητικές μας εκδόσεις έχουν πάει στα σχολεία και θα συνεχίσουν να πηγαίνουν στις βιβλιοθήκες τους, και τα σχολεία συχνά επισκέπτονται το χώρο του ιδρύματος, όπου συζητάμε με τους νεαρούς μαθητές (δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου). Πιστεύω πως όσα παιδιά έρχονται, περνάνε πάρα πολύ όμορφα. Μιλάνε για την ποίηση, βλέπουν το σπίτι και τη βιβλιοθήκη του ποιητή. Βλέπουν τα εικαστικά του έργα. Έχουμε τους πίνακες του Σινόπουλου. Και φεύγουν γοητευμένοι.
Μόνο σχολεία της Ν. Ιωνίας σας επισκέπτονται αυτή τη στιγμή;
Έχουμε επισκεφθεί εμείς και σχολεία άλλων περιοχών. Το ίδρυμα είναι «ανοικτό» για επισκέψεις μαθητών από οποιαδήποτε περιοχή, αλλά κυρίως έχουμε δεχτεί επισκέψεις από τη Νέα Ιωνία, κατά 90%.
Μιλάμε λοιπόν για κάτι μοναδικό για τον ελλαδικό χώρο.
Πιστεύω πως ναι.
Το Ίδρυμα ιδρύθηκε το 1997. Το σπίτι, το πρόσφερε στον δήμο η σύζυγος του Τάκη Σινόπουλου;
Είναι ακριβώς η προσφορά την οποία έκανεη Μαρία Σινοπούλου, χήρα του Τάκη Σινόπουλου, η οποία προσέφερε το σπίτι και τη βιβλιοθήκη του Σινόπουλου ως κληροδότημα. Το ενδιαφέρον είναι πως ο Δήμος το αποδέχθηκε, το φρόντισε, προετοίμασε και από τότε θεωρώ πως το έχει αγκαλιάσει. Όλες οι δημοτικές αρχές του τόπου μας.
Η οργανωτική δομή του;
Το Ίδρυμα «Τάκης Σινόπουλος» είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, το οποίο διοικείται από επταμελές διοικητικό συμβούλιο, όπως προβλέπεται από τον καταστατικό του χάρτη που είναι το προεδρικό διάταγμα του1997, υπογεγραμμένο από τον αείμνηστο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλο. Το Διοικητικό Συμβούλιο εκλέγεται από την κάθε νέα Δημοτική Αρχή, με τετραετή ή πενταετή θητεία, και αποτελείται από 2 μέλη του δημοτικού συμβουλίου (ένας από την αντιπολίτευση και ένας από την συμπολίτευση) και 5 μέλη που να έχουν ευδόκιμη θητεία στα ελληνικά γράμματα, χωρίς να είναι υποχρεωτικά Ιωνιώτες.
Το Ίδρυμα δεν έχει τοπικό χαρακτήρα. Θα έλεγα πως έχει τριπλή διάσταση. Πρώτον, είναι τοπικό ίδρυμα, δεύτερον είναι πανελλήνιο ίδρυμα και πράγματι έχουμε καταφέρει να είναι σημείο αναφοράς για την ποίηση σε όλη την Ελλάδα και τέλος, η προσπάθεια που γίνεται συστηματικά είναι να έχουμε επικοινωνία και με τα αδελφά ιδρύματα της Ευρώπης. Ο Πρόεδρος εκλέγεται από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, όταν αυτό συσταθεί σε Σώμα. Το Ίδρυμα χρηματοδοτείται από τον Δήμο, με μια ετήσια επιχορήγηση και από ελάχιστους άλλους πόρους. Δεν τύχαμε χρηματοδότησης (από άλλους οργανισμούς στους οποίους απευθυνθήκαμε), π.χ. από την Ακαδημία Αθηνών, από το Σταύρος Νιάρχος και από το Ίδρυμα Λάτση. Βέβαια, ευτυχώς φέτος έχουμε μια καλή επιχορήγηση από την Τράπεζα Πειραιώς για συγκεκριμένο όμως έργο. Για την έκδοση ποιητικής ανθολογίας με θέμα το ’21, η οποία είναι σε εξέλιξη. Θα ήθελα να τονίσω πως τα μέλη του Δ.Σ. υπηρετούν το Ίδρυμα και την ποίηση αμισθί και αυτό είναι όρος του καταστατικού μας χάρτη.
Ποιοι θεωρείται πως είναι οι σταθμοί στην πορεία της λειτουργίας του Ιδρύματος «Τάκης Σινόπουλος»; Και ποιοι είναι οι τομείς δραστηριότητάς σας;
Συναισθηματικά, με κάνετε και ανατρέχω με πολλή συγκίνηση στην πορεία του Ιδρύματος, είμαι ήδη 14 χρόνια σε αυτό και 10 χρόνια Πρόεδρος (από τον Ιανουάριο του 2011). Την εποχή που ήρθα στο Ίδρυμα, Πρόεδρός του ήταν ο Χρίστος Ρουμελιωτάκης (επί 11 χρόνια). Έχω γνωρίσει 3 Δημάρχους: τους κυρίους Χαραλάμπους και Γκότση και τώρα την κα Θωμαΐδου.
1ος σταθμός: ξεκίνησε το 2001 και συνεχίζει αδιαλείπτως μέχρι και σήμερα, η θεσμοθέτηση ετήσιων κύκλων ομιλιών για την ποίηση. Κάθε ακαδημαϊκή χρονιά 12 έως 18 ομιλίες, με γενικό τίτλο «Ποίηση: Λόγος & Τέχνη».
Παράδειγμα αυτών των εκδηλώσεων αποτελεί το γεγονός πως επί μία τριετία, με τίτλο «Δύο αιώνες ελληνικής ποίησης», έγινε η παρουσίαση 50 Ελλήνων ποιητών από σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Σκοπός μας ήταν η μελέτη της πρόσληψης της ποίησης των 200 ετών, από τη μεγάλη στιγμή της Επανάστασης του ’21 μέχρι σήμερα. Κάθε μια ομιλία, διανθισμένη από ένα ανθολογικό θησαύρισμα του ποιητή,θα αποτυπωθεί και σε βιβλίο. Είμαστε στον 17ο τόμο σήμερα. Τα βιβλία διατίθενται δωρεάν στο κοινό και σε κάθε ενδιαφερόμενο. Υπάρχει μια σκέψη να βγάλουμε τα βιβλία αυτά και σε ηλεκτρονική μορφή. Θέλουμε πρώτα να κυκλοφορήσει το βιβλίο στην γουτεμβέργια έκδοσή του, να μπει στις βιβλιοθήκες και μετά και σε ψηφιακή μορφή στο διαδίκτυο. Στο Ίδρυμα υπάρχει ήδη και ψηφιακά.
2ος σταθμός: η δημιουργία Νεανικού Εργαστηρίου Ποίησης. Η φοίτηση είναι διετής, ο πρώτος χρόνος είναι ελληνική ποίηση, ο δεύτερος χρόνος είναι ευρωπαϊκή και αμερικανική ποίηση. Στο πρώτο έτος διδάσκει η Ποιήτρια και Πρόεδρος της Ένωσης Φιλολόγων κα Τασούλα Καραγεωργίου και στο δεύτερο έτος η Ποιήτρια και Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κα Λιάνα Σακελλίου. Οι εγγραφές γίνονται αφού πρώτα επιλεγούν οι νεαροί σπουδαστές (18 – 35 ετών, από όλο το κοινωνικό φάσμα – εργαζόμενοι, σπουδαστές, επαγγελματίες, κλπ.) με βάση την προσωπική τους δουλειά, δηλαδή αφού μας καταθέσουν ποιητικό έργο. Κάθε χρόνο επιλέγουμε 15 – 18 άτομα. Η φοίτηση είναι δωρεάν για τους σπουδαστές του Εργαστηρίου. Μαθήματα γίνονται για 3 ώρες κάθε εβδομάδα, μέσα στο Σαββατοκύριακο. Στο τέλος, δίνεται ένα αναμνηστικό δίπλωμα παρακολούθησης κι συμμετοχής. Μέχρι και φέτος το καλοκαίρι, έχουν αποφοιτήσει 115 σπουδαστές. Από αυτούς, περίπου οι 20 έχουν ήδη εκδώσει την πρώτη τους ποιητική συλλογή.
3ος σταθμός: η εκδοτική δραστηριότητα. Για κάθε ποιητή που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο των ομιλιών «Δύο αιώνες ελληνικής ποίησης» (2014 – 2017) πρόκειται να εκδώσουμε τόμο, με εισαγωγικό δοκίμιο και ένα πολύ καλό ανθολογικό θησαύρισμα. Το τιράζ είναι περίπου 100 τόμοι για το Ίδρυμα, ενώ πωλούνται στα βιβλιοπωλεία από τον εκδοτικό οργανισμό «Γαβριηλίδη». Μέχρι σήμερα έχουν βγει 17 τόμοι ενώ αυτή τη στιγμή άλλοι 5 τόμοι βρίσκονται στα χέρια των επιμελητών μας. Υπάρχουν όμως και άλλα βιβλία: φερ’ ειπείν, δύο μεταφράσεις του Σινόπουλου, με φροντίδα του Ιδρύματος. Η μια είναι στα Αλβανικά, από τον ποιητή Νίκο Κατσαλίδα και η άλλη στα Ισπανικά από τον πολύ γνωστό ελληνιστή και ποιητή Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο. Τα πνευματικά δικαιώματα του Σινόπουλου κατά 50% έχουν περάσει στο Ίδρυμα, με μια πολύ ευγενική χειρονομία της Έλσας συζύγου του Παύλου Σινόπουλου. Το υπόλοιπο 50% εξακολουθεί να ανήκει στους συγγενείς της Μαρίας Σινοπούλου. Φυσικάστα σχέδιά μας είναι να εκδοθεί το πλήρες έργο του Σινόπουλου.
Άλλες δραστηριότητες: ψηφιοποιήσεις λογοτεχνικών περιοδικών (πάνω από 1.400 μέχρι σήμερα), εκδηλώσεις σε άλλες πόλεις, ηχογραφήσεις ποιητών, επισκέψεις σχολείων της Ν. Ιωνίας, διεθνείς συνεργασίες (με Ρουμάνους και Ισπανούς), έντονη συνεργασία με Κύπριους ποιητές.
Είναι επαρκής η χρηματοδότηση του δήμου, με τόσες δραστηριότητες; Μήπως θα έπρεπε να αυξηθεί;
Ξέρετε, καταφέραμε και επιβιώσαμε μέσα στην δεκαετή περίοδο της κρίσης. Και αυτό είναι προς τιμήν του Δήμου Ν. Ιωνίας. Ξέρουμε ότι ο Δήμος έχει πολλές υποχρεώσεις. Πηγαίνουμε σιγά – σιγά. Αλλά, ναι… θα χρειαστούμε περισσότερα χρήματα. Φέτος, για παράδειγμα, θα αναπτύξουμε αυτόνομα την εκδοτική μας δραστηριότητα. Ο Δήμος στέκεται διαχρονικά παλικαρίσια κοντά μας.
Γνωρίζω πως η επαγγελματική σας πορεία ήταν στις θετικές επιστήμες. Και όμως, ασχοληθήκατε με την ποίηση. Τι προσφέρει σε εσάς η ποίηση και πώς σας επηρέασε αυτή η 14ης θητεία σας στο Ίδρυμα; Είχατε ασχοληθεί με την ποίηση πριν τη θητεία σας;
Τα κύρια μαθήματα που δίδασκα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ήταν μαθήματα θεωρητικής φυσικής στο τμήμα φυσικής (κβαντομηχανική επί 10 χρόνια και τα τελευταία χρόνια δίδασκα την κλασική ηλεκτρομαγνητική θεωρία). Δεν υπάρχει κάτι πιο θετικό, αλλά και πιο σύγχρονο. Οι θετικές επιστήμες μάς έχουν δώσει κάποιες αλήθειες σ’ ένα μικρό μέρος αναζητήσεων. Ωστόσο, μέσα μου, με απασχολούσε η άλλη πλευρά: εκείνη που περιέχει τον λόγο στην έλλογη, αλλά και άλογη εκδοχή του· η ποίηση. Κάτι με τράβηξε πολύ ισχυρά προς τα εκεί. Εδώ και χρόνια βέβαια, πολύ πριν τη θητεία μου στο Ίδρυμα. Αυτή η διπλή σχέση δεν είναι κάτι το πρωτόγνωρο, όπως για παράδειγμα και ο Σινόπουλος, που ήταν και γιατρός και ποιητής. Έτσι έτυχε και εγώ να είμαι φυσικός και ποιητής. Όταν όμως έγινα μέλος του Ιδρύματος είχα ήδη δόκιμο ποιητικό έργο. Άλλωστε σύμφωνα με τους ιδρυτικούς όρους έπρεπε να είμαι γνωστός στα ελληνικά γράμματα.
Όμως η φυσική και η ποίηση, δεν εμπεριέχουν τη φιλοσοφία;
Σαφώς και την εμπεριέχουν. Χωρίς ούτε το ένα ούτε το άλλο να είναι φιλοσοφία, ωστόσο δεν νομίζω ότι ένας ποιητής σήμερα μπορεί να παραγνωρίζει τη φιλοσοφία. Όπως αντίστοιχα δεν μπορεί να παραγνωρίζει τη μουσική ή την πολιτική.
Οδηγεί σε ένα τρόπο ζωής;
Ναι, η ποίηση είναι τρόπος ζωής. Σαφέστατα.
Είχατε κάνει κάποτε μία συζήτηση για την πολιτική και την ποίηση στο Ίδρυμα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ποίηση είμαι μια πολιτική ματιά της ζωής, η οποία εμπεριέχει και τη φιλοσοφία, εμπεριέχει και έναν τρόπο ζωής;
Δεν θα το έλεγα ακριβώς έτσι. Ας πούμε, για παράδειγμα ο Σεφέρης έλεγε ότι «αν δεν ήμουνα ποιητής, θα ήθελα να είμαι φιλόσοφος». Αυτό ορίζει διαφορετικά τα πράγματα. Είναι διαφορετικά. Αλλά πιστεύω πάντως ότι ο ποιητής πρέπει οπωσδήποτε να συνομιλεί με τη φιλοσοφία, πρέπει οπωσδήποτε να είναι μέσα στα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα.
Τι καλλιέργησε μέσα σας η ποίηση; Πώς σας μετουσίωσε ως άνθρωπο;Άλλαξε κάτι στην καθημερινότητά σας; Στην οπτική σας; Γίνατε πιο απαιτητικός από τους ανθρώπους ή ενδεχομένως πιο ευαίσθητος;
Εκείνο που καλλιεργεί η ποίηση είναι να σε βάζει όλο και πιο βαθιά στον κόσμο. Αισθάνομαι πως ενδυνάμωσε τα στοιχεία που ήδη είχα. Τα οδήγησε σε μεγαλύτερο βάθος και ύψος σε όλες τις διαστάσεις.
Η ποίηση για τον καθένα που τη σέβεται και την υπηρετεί, αποτελεί άσκηση ζωής. Άσκηση μοναχική και κοινωνική συγχρόνως. Η ποίηση είναι άσκηση καλής αναπνοής, γι’ αυτό και όσα πλήγματα έχει δεχθεί, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, συνεχίζει να υπάρχει, να μαγεύει, να μας οδηγεί στα βάθη της ύπαρξης και του κόσμου μας· να γίνεται τραγούδι και σπαραγμός· να ελευθερώνει.
Θα λέγατε πως η ποίηση είναι μια συναισθηματική εκφόρτιση;
Ξέρετε ποιος είναι από τους πρώτους που έφερε τους όρους του φροϋδισμού στην Ελλάδα; Ήταν ο Κωστής Παλαμάς. Ο Κωστής Παλαμάς έχει μεταφέρει τη λέξη λίμπιντο ως λιβιδισμό στην Ελληνική ποίηση. Έχει μιλήσει για τον Freud, την εποχή που ακόμα o Freud ήταν ενεργός και έδινε έργο.
Άρα, απαντάτε σε αυτούς που είχανε υβρίσει κάποια στιγμή τους ποιητές, που τους χαρακτήρισαν ως άσχετους με την κοινωνία;
Ισχυρίζομαι πως η ποίηση έχει κοινωνική αποστολή. Και αυτός ο ισχυρισμός δεν είναι ούτε δικός μου, ούτε καινούργιος. Ξέρετε πόσοι ήταν στην κηδεία του Βίκτωρος Ουγκώ; Ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Στην κηδεία του Παλαμά ήταν 300.000. Αυτό συνέβη γιατί οι άνθρωποι αυτοί, δηλαδή η μεγάλη γενιά των ποιητών, ήταν πολύ δεμένοι με τα κοινωνικά προβλήματα. Φάνηκε και στην κηδεία του Σεφέρη το ’71.
Υπάρχει λοιπόν χώρος για ποίηση στην πεζή καθημερινότητα μας; Τι προσφέρει η ποίηση στον σύγχρονο άνθρωπο;
Αν το θέλουμε, και μόνο με αυτή την προϋπόθεση, η ποίηση μάς κάνει καλύτερους.
Μπορεί η ποίηση να μας κάνει πιο εγωιστές;
Η ποίηση από μόνη της δεν καλλιεργεί κανέναν εγωκεντρισμό, αλλά αντίθετα το πέρασμα από το εγώ στο εμείς. Αν το θέλει ο ποιητής, μπορεί να κλειστεί πολύ στον εαυτό του. Σε αυτή την περίπτωση, ο ποιητής πιστεύω πως προδίδει την κοινωνική διάσταση της ποίησης. Σήμερα έχουμε τέτοια φαινόμενα. Μια ποίηση πολύ αυτοαναφορική και πολύ εσωστρεφή. Πιστεύω πως αυτή η ποίηση έχει δημιουργήσει προβλήματα, ακόμα και στη σχέση με το κοινό.
Η ποίηση βρίσκεται σήμερα, παγκοσμίως, σε παρακμή;
Θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω έναν δυναμικό, αλλά και ακραίο τίτλο του βιβλίου ενός φίλου, που κρύβει πολλές αλήθειες. Αναφέρομαι στο βιβλίο του Κώστα Κουτσουρέλη, συναδέλφου ποιητή αλλά και μέλους του Δ.Σ. του Ιδρύματος, με τίτλο «Ποίηση, η τέχνη που αυτοκτονεί». Ναι η ποίηση σήμερα είναι παραγκωνισμένη, ίσως και έκπτωτη από την υψηλή θέση που κατείχε μέσα στους αιώνες. Όχι με ευθύνη του κοινού που απομακρύνεται, αλλά πολύ συχνά με ευθύνη κάποιων ποιητών που κλεισμένοι στην αυτόαναφορικότητα και την εσωστρέφειά τους αναδεικνύουν έναν απωθητικό ναρκισσισμό. Με πολύ μεγάλη ευθύνη – όχι στο κοινό που απομακρύνεται – αλλά στους ποιητές που γράφουν έχοντας την εσωστρέφεια, την αυτοαναφορικότητα και τον ναρκισσισμό ως γνώμονά τους.
Εσείς όμως πιστεύεται στη σύνδεση της ποίησης με την κοινωνία.
Πιστεύω ότι η ποίηση περνάει από το Εγώ στο Εμείς, και έχει μία εκπληκτική κοινωνική διάσταση. Τα παραδείγματα παλαιότερων εποχών είναι άπειρα. Ήταν ο Σολωμός, που στάθηκε απέναντι στα μεγάλα γεγονότα. Όπως στάθηκαν μετά ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Ρίτσος και τόσοι άλλοι.
Μήπως η τόσο πεζή κοινωνία μας, έτσι όπως έχει εξελιχθεί, δεν δημιουργεί πια ποιητές; Γι’ αυτό υπάρχει η παρακμή της ποίησης σήμερα;
Δεν μπορεί να το κάνει καμία κοινωνία αυτό. Η ποίηση είναι τόσο μέσα στο αίμα των ανθρώπων, μέσα στην αναπνοή τους, μέσα στην ψυχή και την καρδιά τους, ώστε δεν μπορεί καμία πεζή κοινωνία να αρνηθεί την ποίηση. Η ποίηση υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Έχει σχέση το μορφωτικό επίπεδο ενός ανθρώπου ώστε να μπορέσει να την προσλάβει ή να την εκφέρει; Γιατί υπάρχει και η δημώδης ποίηση.
Ναι, για να προσλάβει κανείς την ποίηση παίζει ρόλο η παιδεία του ανθρώπου και η τριβή του με τα επιτεύγματα του λόγου. Η δημοτική ποίηση είναι εξαιρετική και προήλθε από ανθρώπους που ίσως δεν είχαν περάσει από σχολεία. Είναι πράγματι ένα αριστούργημα του ελληνικού λαού. Κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί να υπάρξει αξιόλογος Έλληνας ποιητής αν δεν θητεύσει στην δημοτική ποίηση.
Μιας και μιλάμε για δημοτική ποίηση, να πούμε ότι συμπληρώνονται 200 χρόνια από το μεγάλο γεγονός της ελληνικής επανάστασης. Τι σχεδιάζετε να κάνετε;
Το Ίδρυμα «Τάκης Σινόπουλος», δεν θα μπορούσε με κανέναν τρόπο και για κανένα λόγο – θα ήταν ανεπίτρεπτο – να μην σταθεί απέναντι σε ένα τέτοιο μεγαλειώδες γεγονός. Εδώ και δύο χρόνια, αυτόνομα, έχουμε ξεκινήσει την προετοιμασία των εκδηλώσεων του Ιδρύματος «Τάκης Σινόπουλος». Θα γίνει μια σειρά ομιλιών η οποία θα έχει σαν θέμα «Ο αγώνας του 1821 στην Ελληνική και ξένη ποίηση». Όλες οι ομιλίες θα γίνουν διαδικτυακά μέσω της ιστοσελίδας και μέσω του Facebook του Ιδρύματος. Τέλη Οκτώβρη θα βγει το πρόγραμμα και θα ξεκινήσουμε αρχές Ιανουαρίου.
Οι ομιλίες θα είναι ημίωρες, βιντεοσκοπημένες (ήχος κι εικόνα) και θα προβληθούν ηλεκτρονικά μέσω site, facebook και YouTube, σε καθορισμένη ημερομηνία κι ώρα.
Επίσης, προετοιμάζουμε – μετά από πρόταση του συμπολίτη μας του Πολύκαρπου Πολυκάρπου – μία παρουσίαση σε μορφή θεατρικού αναλογίου. Την παρουσίαση οργανώνει ο Πολύκαρπος και αφορά το θεατρικό έργο του Γεωργίου Λασσάνη «Η Ελλάς και ο ξένος». Είναι ένα θεατρικό έργο που παίχτηκε το 1820 στη Μόσχα και έκτοτε έχει παιχτεί μόνο δύο φορές στην Ελλάδα. Είναι ένα θεατρικό έργο στο οποίο η Ελλάδα μιλάει για τον ξεσηκωμό της, ήδη απ’ το 1820. Σε αυτό το έργο, ο Κοζανίτης και μέλος της Φιλικής Εταιρείας Γεώργιος Λασσάνης προβλέπει με αξιοθαύμαστο τρόπο την Επανάσταση.Θα παρουσιαστεί διαδικτυακά τον Μάρτιο του 2021.
Αυτό είναι το πρώτο μέρος. Το δεύτερο μέρος είναι κάτι το οποίο πιστεύω θα αφήσει εποχή στα ελληνικά γράμματα. Πρόκειται για ένα βιβλίο το οποίο αποτελεί ανθολογία της ποίησης για το 1821.
Αν και υπάρχουν πολλά αντίστοιχα στην ελληνική βιβλιογραφία, κατά τη γνώμη μου αυτό θα είναι κάτι το εξαιρετικά διαφορετικό.
Ο τίτλος του, που θα σας τον πω γιατί έχει καταχωρηθεί, είναι «Χαίρε, ω χαίρε ελευθεριά – ο αγώνας του 1821 στην Ελληνική και την ξένη ποίηση». Είναι μια πολύ μεγάλη δουλειά, που συντονίζεται από τους ανθρώπους του Ιδρύματος και έχει ανατεθεί σε δυο εξαιρετικούς νεαρούς ποιητές φιλολόγους και το δουλεύουν εδώ και δύο χρόνια. Έχουμε βρει ποιητικούς θησαυρούς· περιέχει 189 ποιητές Έλληνες και ξένους, με σπάνια ευρήματα. Το βιβλίο έχει ξεπεράσει αυτή τη στιγμήτις 850 σελίδες.
Το έργο αυτό είναι του Ιδρύματος. Υπήρξε μια καλή συγκυρία γιατί δόθηκε καλή χρηματοδότηση για τα έξοδα αυτού του τόμου, και μόνο, από την τράπεζα Πειραιώς. Αρκεί να σας πω ότι έχουμε επιτύχει την ηλεκτρονική αποστολή,μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, στην ελληνική ομογένεια. Ελπίζουμε να έχουμε τα 1.500 πρώτα αντίτυπα τον Φεβρουάριο.Θα μοιραστεί στα σχολεία της περιοχής μας κατά προτεραιότητα. Σκοπός μας είναι, σε συνεννόηση με την τράπεζα, που μπορεί να αναλάβει και αυτό το έξοδο, να πάει σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας και τέλος να περάσει και στο εμπόριο.
Επειδή οτιδήποτε τοπικό συνδέεται υποχρεωτικά με το συλλογικό, πώς θα μπορούσε να προσφέρει ο τοπικός τύπος; Με τη δημοσίευση ποιημάτων; Με την κάλυψη εκδηλώσεων;
Ξεχωρίζω και εκτιμάω πολύ την εφημερίδα σας και την προσπάθειά σας. Μου αρέσει, έχει καλό επίπεδο και αυτό το τονίζω γιατί δεν είναι το συνηθισμένο· είναι το σπάνιο. Πιστεύω ότι έχει καλό επίπεδο, κρίνοντας την από τη γλώσσα που χρησιμοποιεί, την προσοχή που δίνει σε όλα τα θέματα.
Νομίζω πως θα μπορούσε να υπάρξει μια καθιερωμένη στήλη στην εφημερίδα σας στην οποία θα γίνεται συστηματική παράθεση εξαιρετικών κειμένων, ποιητικών και άλλων λογοτεχνικών αποσπασμάτων. Αν αυτή η στήλη προωθηθεί και διαφημιστεί, ο κόσμος θα μπορέσει να έλθει σε επαφή.
Θα μπορούσαμε κάποια στιγμή να προχωρήσουμε και σε μια ανθολόγηση, που θα υπάρχει στην εφημερίδα, των Ιωνιωτών ποιητών. (Σημ.: Η εφημερίδα μας συμφωνεί και η πρόταση σύντομα θα υιοθετηθεί).
Είναι η ποιητική ενασχόληση άρνηση της πεζότητας, είναι η ποίηση μία αξία για τον σύγχρονο άνθρωπο;
Αξίζει να αναρωτηθούμε κύριε Μαγκαναδέλλη, και είναι πολύ ενδιαφέρουσα η ερώτησή σας, πώς κατά τη γνώμη μου έρχεται αυτή η πεζότητα στην εποχή μας. Είναι καθαρά πολιτικό θέμα. Περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, όσα συμβαίνουν στον κόσμο σήμερα αποτελούν φαινόμενα που ακολουθούν την παγκόσμια πορεία ανάπτυξης και προόδου. Ωστόσο, η ανάπτυξη και η πρόοδος πλέον εννοούνται αποκλειστικά στα πλαίσια του κυρίαρχου οικονομικού προτύπου, που παρέχει αφειδώς την υπόσχεση αφθονίας και ευμάρειας στους πολίτες δημιουργώντας ταυτόχρονα την κύρια πολιτική προοπτική των σύγχρονων κοινωνιών. Η διάψευση ενός τέτοιου προτάγματος που έγινε φανερή στην κρίση της τελευταίας δεκαετίας απογυμνώνει την επιχειρηματολογία του σύγχρονου κόσμου και αναδεικνύει τις ριζικές αλλαγές στο χαρακτήρα της κοινωνίας.
Η εποχή μας έχει χάσει τις παλιές καθιερωμένες αξίες της και μέχρι τώρα δεν έχει σταθεί ικανή να προτάξει καινούργιες. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που οδηγούν στην πεζότητα της εποχής. Και που με ανόητη έπαρση οι φορείς τέτοιων χαρακτηριστικών μορφωμάτων στέκονται υποτιμώντας ή και βρίζοντας την ποίηση, που ωστόσο πεισματικά επιμένει να υπάρχει. Και αν δεν μπορεί να φέρει ανατροπή η ποίηση, μπορεί να μας κρατήσει με αξιοπρέπεια όρθιους στα πόδια μας και αυτό δεν είναι λίγο. Η ποίηση είναι ο αντίλογος στην πεζότητα.
Βασίλης Μαγκαναδέλλης
